Lương gross là gì? Nên nhận lương gross hay net? Cách tính?

Lương luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu của người lao động. Tuy nhiên, khi nhận được đề nghị công việc, bạn thường nghe đến hai khái niệm: lương gross và lương net. Vậy, lương gross là gì? Lương gross khác gì lương net và làm thế nào để tính toán chính xác số tiền thực nhận của mình? Bài viết này, Starttrain sẽ giải thích cặn kẽ mọi thứ bạn cần biết về lương gross và hướng dẫn cách tính lương chuẩn xác nhất.

Lương gross là gì?

Lương gross (lương tổng/lương gộp) là tổng thu nhập mà người lao động nhận được hàng tháng, bao gồm cả lương cơ bản, các khoản phụ cấp, trợ cấp, hoa hồng (commission) (nếu có) và chưa trừ đi các khoản đóng bảo hiểm bắt buộc, phí công đoàn (nếu có) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Nói cách khác, lương gross là con số được ghi trên hợp đồng lao động trước khi bất kỳ khoản khấu trừ nào được thực hiện theo quy định của pháp luật. Việc hiểu rõ lương gross là gì giúp người lao động chủ động hơn trong đàm phán lương và minh bạch hóa thu nhập thực tế của bản thân.

Công thức cơ bản để tính lương gross:

Lương gross = lương net + Tiền đóng bảo hiểm bắt buộc + Thuế TNCN (nếu có) + phí công đoàn (nếu có)

Sự khác biệt giữa lương net và lương gross là gì?

Sự khác biệt cơ bản nhất giữa lương gross và lương net nằm ở thời điểm tính toán và mục đích sử dụng.

Về định nghĩa và thành phần, lương gross (lương tổng) là tổng thu nhập được ghi trên hợp đồng, bao gồm lương cơ bản, các khoản phụ cấp, trợ cấp, hoa hồng và quan trọng nhất là chưa trừ các khoản khấu trừ bắt buộc theo luật pháp như bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), phí công đoàn và thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Ngược lại, lương net (lương thực nhận) chính là số tiền thực tế mà người lao động nhận được sau khi công ty đã trừ đi toàn bộ các khoản khấu trừ này. Do đó, về mặt cấu thành, lương net chính là lương gross trừ đi các khoản đóng góp và thuế.

Về giá trị và ý nghĩa, lương gross luôn luôn là con số lớn hơn lương net. Đây là quy tắc bất di bất dịch, vì lương gross là cơ sở để tính toán và khấu trừ, trong khi lương net là kết quả cuối cùng sau khi đã thực hiện khấu trừ. Lương gross là căn cứ pháp lý để doanh nghiệp tính toán các khoản đóng bảo hiểm và thuế; nó cũng thường được sử dụng trong các hoạt động đàm phán lương, xây dựng ngân sách tổng thể của doanh nghiệp và so sánh mức lương trên thị trường lao động (benchmarking).

Trong khi đó, lương net phản ánh chính xác khả năng chi tiêu thực tế, là thu nhập khả dụng (disposable income) mà người lao động có thể sử dụng cho sinh hoạt cá nhân, tiết kiệm hoặc đầu tư.

Tóm lại về trách nhiệm pháp lý:

• Bạn ký HĐLĐ với lương Gross: Bạn sẽ phải tự trích một phần lương để đóng Bảo hiểm, Phí Công Đoàn và Thuế TNCN (nếu có).
• Bạn ký HĐLĐ với lương Net: Công ty sẽ chịu trách nhiệm trừ và nộp tất cả các khoản Bảo hiểm, Phí Công Đoàn và Thuế TNCN cho bạn.

Tầm quan trọng của lương gross và lương net trong chiến lược công việc

Mặc dù tổng thu nhập (lương gross) không thay đổi, việc sử dụng con số gross hay net sẽ phục vụ các mục đích chiến lược khác nhau đối với cả người sử dụng lao động và người lao động.

Khi nào nên tập trung vào lương gross?

Đối với người sử dụng lao động (Doanh nghiệp):

• Đàm phán và tuyển dụng: Lương Gross được sử dụng để đăng tin tuyển dụng và thương lượng mức đãi ngộ với ứng viên.
• Quản lý ngân sách: Lương Gross là cơ sở để xây dựng ngân sách tổng thể cho bộ phận nhân sự và dự báo chi phí lao động, vì nó phản ánh toàn bộ chi phí mà doanh nghiệp phải chi trả cho nhân viên (bao gồm cả phần đóng bảo hiểm của doanh nghiệp).
• So sánh thị trường (Benchmarking): Lương Gross cung cấp một tiêu chuẩn thống nhất để so sánh mức đãi ngộ giữa các vị trí và ngành nghề khác nhau.

Đối với người lao động:

• Đàm phán lương: Lương Gross là con số chính để thương lượng khi nhận đề nghị công việc hoặc thảo luận về việc tăng lương, vì nó thể hiện tổng tiềm năng thu nhập.
• Lập kế hoạch tài chính dài hạn: Lương Gross thường được dùng làm căn cứ khi làm hồ sơ vay vốn hoặc lên kế hoạch tài chính cá nhân mang tính dài hạn.
• Đánh giá cơ hội: Dùng để đánh giá tổng quan gói đãi ngộ khi so sánh giữa các công ty khác nhau.

Khi nào nên tập trung vào lương net?

Đối với người sử dụng lao động (Doanh nghiệp):

• Vận hành bảng lương (Payroll): Lương net được dùng để xử lý bảng lương và phát hành séc lương/chuyển khoản cho nhân viên.
• Quản lý dòng tiền (Cashflow): Nó phản ánh chính xác dòng tiền thực tế mà doanh nghiệp chi trả cho nhân viên sau khi đã thực hiện khấu trừ. Doanh nghiệp cần đảm bảo tính toán chính xác và thanh toán kịp thời lương net để tuân thủ luật lao động.

Đối với người lao động:

• Quản lý chi tiêu hàng ngày: Lương net là thu nhập khả dụng thực tế, là con số quan trọng nhất cho việc lập ngân sách cá nhân, quản lý chi phí sinh hoạt hàng ngày.
• Thiết lập tiết kiệm/đầu tư: Lương net được sử dụng để thiết lập các khoản thanh toán tự động hoặc phân bổ tiền vào các quỹ tiết kiệm và đầu tư.

Chiến lược đàm phán: Chọn gross hay net và cách tính thực tế

Khi bước vào quá trình thương lượng mức đãi ngộ, việc hiểu rõ các chiến lược sau đây sẽ giúp bạn tối ưu hóa thu nhập và đảm bảo quyền lợi cá nhân:

Nguyên tắc cốt lõi: Phải luôn hỏi rõ

Không bao giờ mặc định con số lương được đề nghị là gross hay net. Luôn yêu cầu nhà tuyển dụng xác nhận rõ ràng con số đó là loại lương nào để tránh những nhầm lẫn lớn về thu nhập thực tế.

Ví dụ: Nếu công ty A đề nghị lương 15 triệu VNĐ và công ty B đề nghị 13.5 triệu VNĐ. Bạn cần hỏi rõ:

• Nếu 15 triệu VNĐ là gross, thu nhập thực tế (net) của bạn sẽ thấp hơn (khoảng 13.4 triệu VNĐ).
• Nếu 13.5 triệu VNĐ là net, đây mới chính là số tiền bạn thực nhận.
• Trong trường hợp này, đề nghị 13.5 triệu net lại có lợi hơn so với 15 triệu gross (nếu chưa phải đóng TNCN).

Chiến lược quy đổi để so sánh chính xác

Nếu bạn nhận được nhiều đề nghị lương thuộc cả hai hình thức (gross và net), hãy sử dụng công thức ở Mục 4 để quy đổi chúng về cùng một loại (thường là net) để có thể so sánh chính xác mức thu nhập khả dụng của mình.

Ưu và nhược điểm khi ký hợp đồng

Cả lương gross và lương net đều có những ưu điểm riêng về mặt quản lý tài chính và minh bạch:

• Lương net (Lương thực nhận):
  • Ưu điểm: Tiện lợi tối đa. Công ty chịu trách nhiệm tính toán, khấu trừ, nộp tất cả các khoản thuế, bảo hiểm bắt buộc và phí công đoàn. Bạn nhận được đúng số tiền đã thỏa thuận.
  • Nhược điểm: Bạn ít minh bạch về việc công ty đóng bảo hiểm cho mình có đầy đủ và đúng mức hay không.
• Lương gross (Lương tổng):
  • Ưu điểm: Minh bạch tuyệt đối. Bạn chủ động nắm được mình đang đóng bao nhiêu tiền bảo hiểm và thuế TNCN theo đúng quy định của pháp luật.
  • Nhược điểm: Bạn cần tự tính toán để biết được con số net thực nhận và phải tự chịu trách nhiệm nếu phát sinh các vấn đề liên quan đến nghĩa vụ thuế (dù công ty thường hỗ trợ quyết toán).

Việc hiểu rõ lương gross là gì và cách nó chuyển thành lương Net sẽ giúp bạn tự tin hơn khi đàm phán, quản lý tài chính cá nhân và đảm bảo quyền lợi của mình trong công việc.

Nếu bạn đang tìm kiếm một lộ trình học tập toàn diện, Khóa học Business Intelligence HR Analytics của Starttrain được thiết kế để trang bị đầy đủ các kỹ năng phân tích dữ liệu HR, từ Excel, Power BI, đến tư duy phân tích chiến lược.

Vai trò của bộ phận C&B trong quản lý lương net/lương gross là gì?

Bộ phận Compensation & Benefits (C&B) đóng vai trò trung tâm trong việc quản lý hệ thống lương Gross và Net của doanh nghiệp, đảm bảo tính chính xác, công bằng và tuân thủ pháp luật.

• Đảm bảo tuân thủ pháp luật và báo cáo: C&B không chỉ tính toán chính xác các khoản khấu trừ bắt buộc (Bảo hiểm, Thuế TNCN, Phí Công Đoàn) theo quy định nhà nước và luật lao động, mà còn chịu trách nhiệm lập các báo cáo định kỳ và quyết toán thuế TNCN cuối năm, đảm bảo doanh nghiệp luôn hoạt động hợp pháp.
• Quản lý chuyển đổi lương (Gross-to-Net) Phức tạp: Đây là nhiệm vụ cốt lõi, bao gồm việc tính toán lương Net từ Gross (và ngược lại) cho hàng trăm hoặc hàng ngàn nhân viên trong chu kỳ thanh toán. C&B quản lý các dữ liệu phức tạp như đăng ký người phụ thuộc, phụ cấp biến đổi (overtime, hoa hồng, thưởng hiệu suất) và xử lý các thay đổi lương đột xuất giữa tháng.
• Xây dựng chính sách lương và phúc lợi cạnh tranh: C&B sử dụng dữ liệu về Lương Gross để xây dựng cơ cấu lương công bằng nội bộ (internal equity), thực hiện các khảo sát thị trường (benchmarking) để đảm bảo tính cạnh tranh và thiết lập các gói phúc lợi (bảo hiểm bổ sung, ngày nghỉ, …) nhằm thu hút và giữ chân nhân tài.

Để làm chủ kỹ năng tính toán, xử lý và chuẩn hóa dữ liệu phức tạp, khóa học Excel for Business Analytics của Starttrain sẽ trang bị đầy đủ các kiến thức và công thức chuyên sâu, giúp bạn xây dựng hệ thống tính lương và báo cáo chính xác nhất.

Kết luận

Hiểu rõ Lương Gross là gì không chỉ là kiến thức cơ bản mà còn là chìa khóa để bạn tự chủ về mặt tài chính và đảm bảo quyền lợi cá nhân. Lương gross đại diện cho tổng tiềm năng thu nhập và là nền tảng để tính toán mọi nghĩa vụ đóng góp của bạn với Nhà nước.

Ngược lại, Lương Net là con số thực tế bạn dùng để chi tiêu và lập kế hoạch cuộc sống hàng ngày. Bằng cách áp dụng các công thức tính toán và chiến lược đàm phán thông minh, bạn sẽ luôn minh bạch về thu nhập của mình, từ đó đưa ra những quyết định tài chính sáng suốt và tự tin hơn trên con đường sự nghiệp.