Kinh Nghiệm – Con Dao Hai Lưỡi Trong Quá Trình Ra Quyết Định Kinh Doanh

Kinh nghiệm là một yếu tố quan trọng trong quá trình ra quyết định, đặc biệt đối với nhà quản lý. Tuy nhiên, kinh nghiệm cũng giống như con dao hai lưỡi – vừa có thể hỗ trợ, vừa có thể cản trở nếu không được sử dụng đúng cách.

Mặt Tích Cực: Kinh Nghiệm Giúp Ra Quyết Định Nhanh Hơn

Trong môi trường làm việc áp lực cao, kinh nghiệm giúp chúng ta phản ứng nhanh, rút ngắn thời gian xử lý tình huống. Nó là kết tinh của những va vấp, bài học thực tiễn, và thường được xem là “vốn sống” quý báu.

Tuy nhiên, khi nói đến ra quyết định trong kinh doanh, đặc biệt là trong thời đại dữ liệu, dựa hoàn toàn vào kinh nghiệm lại tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Mặt Tiêu Cực: Thiên Kiến Nhận Thức Và Bối Cảnh Thay Đổi

Kinh nghiệm thường được hình thành từ quá khứ. Vì thế, nó rất dễ bị ảnh hưởng bởi thiên kiến nhận thức (cognitive bias). Chúng ta thường nhớ những gì nổi bật, quen thuộc, hoặc những gì từng hiệu quả trong một bối cảnh cụ thể. Nhưng bối cảnh luôn thay đổi, và dữ liệu cũng vậy.

Là một người giảng dạy về phân tích dữ liệu BI (Business Intelligence), tôi thường hỏi học viên trong buổi học đầu tiên:
👉 “Bạn đã từng đưa ra quyết định chỉ dựa vào cảm giác chưa?”
Phần lớn đều gật đầu – từ lựa chọn chiến dịch marketing, tuyển dụng nhân sự, đến dự báo doanh thu.

Dữ Liệu Là Hiện Tại – Kinh Nghiệm Là Quá Khứ

Kinh nghiệm không xấu. Nhưng nếu tách biệt khỏi dữ liệu, nó trở nên chủ quan và khó kiểm chứng. Trong lĩnh vực phân tích kinh doanh, quyết định dựa vào “nhớ mang máng” hay “cảm giác” có thể dẫn đến rủi ro lớn.

Tôi không phủ nhận giá trị của trực giác. Nhưng tôi tin rằng:

Khi kinh nghiệm được đặt song hành cùng dữ liệu định lượng, nó mới thực sự trở nên sắc bén.

Khi đó, chúng ta không chỉ nói “tôi nghĩ thế”, mà là “tôi nghĩ vậy – và dữ liệu cũng cho thấy điều đó”.

Phân Tích Dữ Liệu – Không Chỉ Là Kỹ Thuật, Mà Là Tư Duy

Tôi luôn khuyến khích học viên và đồng nghiệp – thậm chí chính bản thân mình – luyện thói quen:

“Nghi ngờ cả những điều mình nghĩ là chắc chắn, cho đến khi dữ liệu xác nhận điều đó.”

Với tôi, phân tích dữ liệu không chỉ là kỹ thuật, mà là một phương pháp tư duy:
✅ Đặt câu hỏi đúng
✅ Kiểm chứng giả định
✅ Và nhìn thế giới dưới lăng kính khách quan

Kết Luận

Trong thời đại của phân tích dữ liệu và ra quyết định dựa trên bằng chứng, kinh nghiệm nên là người bạn đồng hành – không phải là người dẫn đường duy nhất. Hãy kết hợp trực giác với dữ liệu, để mỗi quyết định không chỉ dựa vào cảm giác, mà còn có nền tảng xác thực hỗ trợ phía sau.

Bùi Trường Sơn – Head of Academic Innovation & Training Solutions