DAX Power BI là gì? Tổng quan về DAX cho người mới

Nếu bạn đang sử dụng Power BI để phân tích dữ liệu, chắc chắn bạn đã nghe đến DAX Power BI. Đây không chỉ là một thuật ngữ mà là ngôn ngữ công thức cốt lõi, giúp bạn khai thác 95% tiềm năng thực sự của công cụ Business Intelligence hàng đầu này. Bài viết này sẽ đi sâu vào DAX (Data Analysis Expressions), giải thích vai trò, cú pháp cơ bản và các ứng dụng thực tế, giúp bạn làm chủ công cụ phân tích dữ liệu mạnh mẽ này.

DAX Power BI là gì?

DAX (Data Analysis Expressions) là một tập hợp các hàm, toán tử và hằng số được thiết kế để tạo ra các công thức và biểu thức tính toán. Hiểu một cách đơn giản hơn. Dữ liệu thô chỉ là các con số và DAX là ngôn ngữ bạn dùng để “hỏi” các con số đó những thông tin mong muốn.

Cú pháp của DAX Power BI

Cú pháp là quy tắc về cách người dùng viết ngôn ngữ DAX để Power BI có thể hiểu và thực thi theo đúng ý muốn của người dùng.

Mọi công thức DAX trong Power BI đều bao gồm các thành phần cơ bản. Ví dụ như một công thức DAX dưới đây:

Total Sales = SUM(‘Sales’[SalesAmount])

Tên đối tượng (Total Sales): Đây là tên của measure, calculated column, hoặc table mà người dùng đang tạo.
Toán tử bằng (=): Toán tử bằng luôn ở vị trí đầu công thức, báo hiệu rằng đây là một phép tính sẽ trả về một kết quả.
Hàm (Function) (SUM): Là công thức được định nghĩa sẵn để thực hiện một hành động cụ thể. Tên hàm luôn theo sau là dấu ngoặc đơn () chứa các đối số (parameter).
Đối số (Parameter) (‘Sales’[SalesAmount]): Là các giá trị được truyền vào bên trong hàm để hàm thực hiện phép tính. Trong trường hợp này, đối số là một tham chiếu đến cột. Nếu tên bảng hoặc cột chứa khoảng trắng hoặc các ký tự đặc biệt, bắt buộc phải đặt tên đó trong dấu nháy đơn ‘ ‘.
Tham chiếu cột ([SalesAmount]): Tên cột phải luôn được đặt trong dấu ngoặc vuông [].
Tham chiếu Bảng (Sales): Tên bảng chứa cột được đặt ngay trước tên cột.

Xem thêm: M Language Power BI là gì? Cách hoạt động của ngôn ngữ M

Tầm quan trọng của DAX Power BI

Tính toán và tổng hợp dữ liệu mạnh mẽ

DAX đóng vai trò là “công xưởng” tính toán, cho phép người dùng xác định logic và tạo ra các chỉ số. Bằng cách sử dụng DAX, người dùng có thể dễ dàng tổng hợp dữ liệu phức tạp từ nhiều bảng, từ đó tính toán những số liệu quan trọng như Tổng doanh thu, Lợi nhuận gộp hay Tỷ lệ chuyển đổi. Điều này giúp doanh nghiệp có được cái nhìn toàn diện và chính xác về hiệu suất kinh doanh mà dữ liệu gốc không thể cung cấp được.

Tạo báo cáo động và linh hoạt (Dynamic Reports)

Một trong những ưu điểm lớn nhất của DAX Power BI là khả năng tạo ra các phép tính động (Measures). Các phép tính này không được lưu trữ vật lý mà được tính toán tức thời dựa trên ngữ cảnh bộ lọc (Filter Context) hiện tại của báo cáo. Điều này có nghĩa là khi người dùng tương tác với báo báo, bằng cách chọn một năm một khu vực hoặc một sản phẩm, kết quả tính toán sẽ tự động điều chỉnh. Sự linh hoạt này mang lại trải nghiệm phân tích sâu sắc, giúp người dùng dễ dàng khám phá và tìm kiếm thông tin theo nhiều chiều khác nhau.

Hỗ trợ phân tích chuyên sâu và nâng cao

DAX là công cụ không thể thiếu để chuyển từ báo cáo thông thường sang phân tích chuyên sâu. Ngôn ngữ này cung cấp các hàm mạnh mẽ cho phép người dùng vượt qua những giới hạn của mô hình dữ liệu cơ bản. Nổi bật nhất là hàm CALCULATE, được xem là hàm quan trọng nhất trong DAX, vì nó cho phép bạn tùy chỉnh hoặc thay đổi ngữ cảnh tính toán (Filter Context). Nhờ khả năng thao túng bộ lọc này, bạn có thể dễ dàng thực hiện các phân tích phức tạp:

Time Intelligence: Tính toán các chỉ số theo thời gian như Doanh thu lũy kế từ đầu năm (YTD), Doanh thu quý hiện tại, hoặc so sánh với Cùng kỳ năm trước (SAMEPERIODLASTYEAR).
Phân tích Biến động: So sánh hiệu suất thực tế với mục tiêu hoặc ngân sách.
Phân tích What-If: Xây dựng các kịch bản mô phỏng để dự báo tác động của các yếu tố kinh doanh khác nhau.

Xem thêm: Data Analytics là gì? Có điểm gì khác với Data Analysis

Các đối tượng tính toán bằng DAX Power BI

DAX Power BI được sử dụng để tạo ra ba loại đối tượng chính trong mô hình dữ liệu Power BI, mỗi loại có mục đích và cách thức tính toán riêng biệt: Measures, Calculated Columns, và Calculated Tables (Bảng tính toán).

Measure

Measure là “trái tim” của các báo cáo động, là các phép tính tổng hợp được tạo bằng công thức DAX. Chúng không lưu trữ giá trị vật lý trong mô hình mà được tính toán tức thời (on-the-fly) khi bạn kéo chúng vào một biểu đồ. Measure được thiết kế để tóm tắt dữ liệu (ví dụ: tính tổng, trung bình) và kết quả luôn thay đổi dựa trên Ngữ cảnh Bộ lọc hiện tại của báo cáo. Ví dụ: Total Revenue = SUM(‘Sales'[SalesAmount]).

Calculated column

Calculated Column là cột mới được thêm vào một bảng hiện có. Giá trị của chúng được tính toán tại thời điểm làm mới dữ liệu và được lưu trữ vật lý trong mô hình, điều này cần được cân nhắc vì nó làm tăng kích thước tệp Power BI. Calculated Column được thiết kế để mở rộng bảng và tính toán dựa trên ngữ cảnh dòng (Row Context), tức là công thức được đánh giá cho từng hàng riêng lẻ trong bảng. Ví dụ: Profit Per Unit = ‘Sales'[Sales Price] – ‘Sales'[Cost Price].

Ngữ cảnh (Context)

Ngữ cảnh là khái niệm quan trọng nhất và thường gây nhầm lẫn nhất trong DAX. Nó xác định phạm vi hoặc tập hợp dữ liệu mà một công thức được áp dụng và tính toán.

Ngữ cảnh dòng (Row Context) là ngữ cảnh mặc định khi công thức được đánh giá cho từng hàng riêng lẻ trong một bảng, thường được sử dụng khi tạo Calculated Columns. Ngược lại, Ngữ cảnh Bộ lọc (Filter Context) là tập hợp các bộ lọc đang được áp dụng cho dữ liệu (từ Slicer, biểu đồ hoặc mối quan hệ) và là yếu tố quyết định kết quả của các Measures động. Nắm vững cách hai loại ngữ cảnh này tương tác là chìa khóa để viết các công thức DAX trong Power BI hiệu quả và chính xác.

Nếu bạn đang vật lộn với DAX, hãy tham khảo ngay khóa học Business Intelligence Essentials tại Starttrain. Với phương châm “học để hiểu, làm để thành công” đội ngũ giảng viên sẽ giúp bạn thực hành chuyên sâu nhất để bạn dễ dàng làm quen với dữ liệu.

Các nhóm công thức DAX Power BI

Thư viện DAX Power BI vô cùng phong phú, với hơn 200 hàm được chia thành các nhóm chính, mỗi nhóm phục vụ một mục đích phân tích khác nhau:

Hàm Tổng hợp (Aggregation Functions): Đây là nhóm cơ bản nhất, dùng để thực hiện các phép tính tổng hợp trên dữ liệu. Các hàm phổ biến bao gồm SUM (tính tổng), AVERAGE (tính trung bình), MIN (giá trị nhỏ nhất), MAX (giá trị lớn nhất) và COUNT (đếm số lượng).
Hàm Logic (Logical Functions): Nhóm này cho phép bạn kiểm tra các điều kiện và trả về giá trị dựa trên kết quả logic (TRUE/FALSE). Các hàm thường dùng là IF, AND, OR, và SWITCH, giúp tạo ra các phép tính phân loại hoặc có điều kiện.
Hàm Ngày và Giờ (Date and Time Functions) & Time Intelligence: Nhóm này giúp bạn thao tác với các giá trị thời gian (như NOW, DATEDIFF, CALENDAR) và thực hiện các phân tích nâng cao theo thời gian. Các hàm Time Intelligence như DATEADD, TOTALYTD (tính lũy kế từ đầu năm), và SAMEPERIODLASTYEAR là cốt lõi để so sánh hiệu suất.
Hàm Lọc và Quan hệ (Filter and Relationship Functions): Đây là nhóm hàm mạnh mẽ, đặc biệt là CALCULATE và FILTER. Chúng cho phép bạn kiểm soát Ngữ cảnh Bộ lọc của phép tính. Các hàm quan hệ như RELATED cũng giúp truy cập dữ liệu giữa các bảng có liên quan.
Hàm Toán học (Math and Trig Functions) & Hàm Thống kê (Statistical Functions): Bao gồm các hàm tính toán phức tạp hơn như ABS (giá trị tuyệt đối), SQRT (căn bậc hai) hoặc các hàm thống kê như COUNTROWS và DISTINCTCOUNT.
Hàm Văn bản (Text Functions): Dùng để xử lý và thao tác với chuỗi văn bản, ví dụ như CONCATENATE (nối chuỗi), LEFT, RIGHT, giúp tạo ra các cột tính toán mới.

Kết luận

DAX không chỉ là một ngôn ngữ công thức mà là cầu nối biến dữ liệu thô trong Power BI thành tri thức kinh doanh có khả năng hành động. Việc làm chủ cú pháp DAX Power BI, hiểu rõ sự khác biệt giữa Measures và Calculated Columns, cùng với việc nắm bắt sâu sắc về khái niệm Ngữ cảnh, sẽ giúp bạn vượt qua những phép tính tổng hợp cơ bản.

Bằng cách tận dụng sức mạnh của các hàm, bạn có thể tạo ra các báo cáo động, tùy chỉnh và mang lại những cái nhìn sâu sắc, hỗ trợ đắc lực cho mọi quyết định chiến lược trong doanh nghiệp. Đầu tư vào việc học DAX chính là đầu tư vào khả năng phân tích và ra quyết định thông minh của bạn.

Bạn đã sẵn sàng vượt qua các thách thức DAX và trở thành chuyên gia Power BI thực thụ? Đừng ngần ngại tìm hiểu lộ trình đào tạo Business Intelligence được xây dựng bởi đội ngũ giáo viên giàu kinh nghiệm thực chiến của Starttrain. Chúng tôi sẽ giúp bạn biến lý thuyết DAX thành công cụ giải quyết vấn đề kinh doanh hiệu quả!