Thuế đối ứng là gì? Hiểu đúng về thuế đối ứng trong thương mại quốc tế

1. Thuế đối ứng là gì?

“Reciprocal” nghĩa là “có đi có lại”. Vậy thuế đối ứng đơn giản là: nếu nước bạn đánh thuế hàng của tôi cao, thì tôi cũng sẽ đánh lại thuế tương đương với hàng của bạn.

Ví dụ: nếu Việt Nam đánh thuế 70% lên ô tô Mỹ, Mỹ có thể quyết định áp một mức thuế tương tự, hoặc một mức “đủ để tạo áp lực” lên hàng hóa Việt Nam khi vào thị trường Mỹ. Đây là cách để tạo sự cân bằng trong quan hệ thương mại, hoặc ít nhất là tạo cảm giác “có qua có lại”.

2. Tại sao lại cần thuế đối ứng?

Lý do đầu tiên là cán cân thương mại. Nếu một nước xuất khẩu rất nhiều vào Mỹ, nhưng lại không nhập khẩu nhiều từ Mỹ, thì cán cân bị lệch. Về lâu dài, điều này dẫn đến thâm hụt thương mại cho Mỹ, ảnh hưởng đến việc làm và ngành sản xuất trong nước.

Thứ hai, thuế đối ứng còn là công cụ đàm phán. Khi một quốc gia áp thuế cao hoặc hạn chế hàng hóa Mỹ bằng các rào cản kỹ thuật, Mỹ có thể dùng thuế đối ứng để gây áp lực, buộc đối tác thương mại phải xem xét lại chính sách của mình.

3. Thuế đối ứng khác gì với các loại thuế khác?

Nhiều người hay nhầm giữa thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá, và thuế chống trợ cấp. Nhưng thực tế:

• Thuế chống bán phá giá là để xử lý khi một công ty bán hàng ra nước ngoài với giá rẻ hơn giá bán trong nước.
• Thuế chống trợ cấp áp dụng khi sản phẩm được nhà nước hỗ trợ mạnh tay, gây mất cân bằng cạnh tranh.
• Thuế đối ứng thì không cần chứng minh hành vi gian lận. Nó đơn giản là phản ứng “tương xứng” với mức thuế/quy định mà đối phương đang áp.

Như vậy khi Mỹ công bố áp thuế 46% với hàng hóa từ Việt Nam, với lý do thặng dư thương mại quá lớn (hơn 123 tỷ USD trong năm 2024) và cho rằng Việt Nam đang đánh thuế cao nhiều mặt hàng Mỹ. Đây là một trường hợp điển hình của thuế đối ứng, chứ không phải chống phá giá hay trợ cấp.

4. Vậy có công bằng không?

Chuyện này còn tùy cách nhìn. Với Mỹ, đây là cách đòi hỏi “công bằng” trong tiếp cận thị trường. Nhưng với các nước đang phát triển như Việt Nam, việc áp thuế nhập khẩu cao là cách để bảo vệ sản xuất trong nước – một điều khá phổ biến trong giai đoạn công nghiệp hóa.

Thuế đối ứng không phải là điều gì mới mẻ, nhưng nó phản ánh một xu hướng rõ ràng: các quốc gia ngày càng chú trọng đến lợi ích song phương, thay vì trông chờ vào cơ chế đa phương như WTO. Việc hiểu rõ khái niệm này giúp chúng ta nhìn thương mại quốc tế một cách thực tế hơn – không chỉ là những con số, mà còn là câu chuyện cân bằng lợi ích giữa các nền kinh tế

Bùi Trường Sơn – Head of Academic Innovation & Training Solution